Χρειαζόμαστε ένα νέο εκπαιδευτικό όραμα;

Ποια απάντηση δίνουν οι έρευνες;

Οι πρώτες οργανωμένες προσπάθειες εισαγωγής των ΤΠΕ στην εκπαίδευση ξεκίνησαν από τις ΗΠΑ. Ήδη από το 1983 άρχισαν οι πρώτες κραυγές κινδύνου αναφορικά με την εκπαίδευση των νέων. Παρόλο που πολυάριθμα προγράμματα εκπονήθηκαν από τότε, παρόλο που έγιναν προσπάθειες παιδαγωγικής αξιοποίησης των υπολογιστών και του διαδικτύου στη διδακτική πράξη, η κατάσταση δεν βελτιώθηκε όπως μας αποκαλύπτει ο παρακάτω κατάλογος που κωδικοποιεί την κατάσταση της εκπαίδευσης στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, δέκα χρόνια αργότερα (έρευνα Task Force, 1994). 1. Στα περισσότερα σχολεία το διδακτικό εγχειρίδιο παραμένει το βασικό εργαλείο διδασκαλίας (πρόκειται για το γνωστό ως βιβλιοκεντρικό μοντέλο διδασκαλίας). 2. Οι διδάσκοντες χρησιμοποιούν κυρίως το περιβάλλον του κιμωλιοπίνακα (τεχνική της «κιμωλίας και του λόγου») για την μετάδοση των γνώσεων. 3. Οι διδάσκοντες εργάζονται απομονωμένοι ο ένας από τον άλλον σε αντίθεση με τους άλλους επαγγελματίες. 4. Αν και ένα μεγάλο ποσοστό διδασκόντων χρησιμοποιεί διάφορα εποπτικά μέσα διδασκαλίας (video, slides, TV, εκπαιδευτικές ταινίες, πειραματικές διατάξεις) σπάνια συναντάς εκπαιδευτικούς που χρησιμοποιούν συστηματικά τους υπολογιστές και το διαδίκτυο στις σχολικές τάξεις. 5. Συχνά, ο υπολογιστής χρησιμοποιείται ως «ηλεκτρονικό βιβλίο» για την εξάσκηση των μαθητών (Drill and practice). 6. Το διερευνητικό λογισμικό «περνάει» πιο δύσκολα στη διδακτική πράξη. Με άλλα λόγια, οι πιο δυναμικές και πιο διαδραστικές (interactive) δυνατότητες των υπολογιστών παραμένουν ανεκμετάλλευτες. 7. Ο συντηρητισμός του αμερικάνικου σχολείου δεν επιτρέπει τεχνολογική πρόοδο και καινοτομίες στην εκπαιδευτική πράξη. (ΠΗΓΗ: Information infrastructure Task Force (1994). A transformation of learning: Use of the NTI for education and lifelong learnig, Washington DC

http://www.wested.org/tie/dlrn/reformtechpart1.html).

"Πρέπει να αλλάξει το σχολείο; Αν ναι, προς τα πού;" Παύλος Σπυράκης, Καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών
Αναδημοσίευση από το "ΒΗΜΑ της Κυριακής"

Το σχολείο μορφώνει νέους ανθρώπους. Με άλλες λέξεις, το σχολείο μετασχηματίζει και διαμορφώνει χαρακτήρες και αντιλήψεις, και επιδρά ριζικά στην διαδικασία της σκέψης του νέου ανθρώπου και στην απόκτηση γνώσης.
Κάθε απάντηση στο ερώτημα του τίτλου κατ' αρχήν οφείλει να ορίσει τον κύριο στόχο του Σχολείου. Και μολονότι αντιληπτοί, επί μέρους, στόχοι είναι η προετοιμασία των νέων για ανώτερες σπουδές ή/και η αφομοίωση από τα παιδιά αρχικών επαγγελματικών δεξιοτήτων, ο κύριος στόχος, κατά την γνώμη μου, είναι η γόνιμη εξέλιξη του μυαλού και της προσωπικότητας του νέου, ώστε να μπορεί να υπάρξει αργότερα ως ισότιμος πολίτης της κοινωνίας που έρχεται, και ως ισότιμος διαμορφωτής της.
Αυτός ο ορισμός του βασικού στόχου του Σχολείου δεν είναι ανεξάρτητος από το επίπεδο ανάπτυξης της χώρας στην οποία ανήκει, και συναρτάται επίσης με την φύση του κοινωνικού-πολιτικού οικοδομήματος και των οικονομικών σχέσεων που προσδιορίζουν την συγκεκριμένη μορφή της κοινωνίας. Αυτά όμως παραμένουν αφετηρία, διότι καμία δημοκρατική κοινωνία σε εξέλιξη δεν μπορεί να αρνηθεί την δυνατότητα αλλαγής της στο μέλλον, προς το καλύτερο. Όσο λοιπόν και αν το σχολείο αντανακλά αφετηριακά τις κοινωνικο-πολιτικές δομές, στις οποίες γεννιέται ο νέος άνθρωπος, εντούτοις προετοιμάζει και κυοφορεί το μέλλον. Αυτό συμβαίνει έτσι κι αλλιώς, όχι μόνο λόγω επιτελικού σχεδιασμού, αλλά και de facto, επειδή η μόρφωση ανοίγει ορίζοντες στον νου και συνοδεύεται από την επανεξέταση, τον συλλογισμό, την αμφισβήτηση.
Η σημερινή Ελλάδα, μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και πάντα συγκριτικά με το τι υπάρχει στον πλανήτη μας, είναι μία σύγχρονη, δημοκρατική κοινωνία με ικανοποιητικό επίπεδο ανάπτυξης και ισχυρή οικονομία και με εντυπωσιακά γρήγορους ρυθμούς βελτίωσης. Χωρίς κατά βάση να έχει αναιρεθεί ο κεφαλαιοκρατικός χαρακτήρας των οικονομικών σχέσεων και η κύρια αντίθεση κεφαλαίου - εργασίας, ωστόσο τόσο οι σύγχρονες επιστημονικές ραγδαίες εξελίξεις (κύρια στους τομείς της Πληροφορίας και της Ιατρικής) όσο και το βάθεμα και η διαρκής εκλέπτυνση της έννοιας της δημοκρατίας σε πολλούς τομείς της κοινωνικής ζωής, επηρεάζουν κατά πολύ την μορφή και την ένταση της εκδήλωσης της κύριας αντίθεσης. Το φαινόμενο της Παγκοσμιοποίησης (τουλάχιστον σε επίπεδο πληροφόρησης) και της κατανόησης των Ιδιαιτεροτήτων μας από την άλλη πλευρά, συνθέτουν συνολικά, μαζί με τα προηγούμενα, μια μορφή κοινωνίας με αυξανόμενη πολυπλοκότητα αλληλεπιδράσεων. Η πολυπλοκότητα αυτή αναμένεται να ενταθεί, χάρη στους βασικούς σήμερα καταλύτες των ραγδαίων τεχνολογικών ανακαλύψεων, έτσι που να δικαιολογείται σημασιολογικά ο όρος Κοινωνία της Πληροφορίας (και της Βιοτεχνολογίας) όσον αφορά τους βασικούς συντελεστές διαμόρφωσης της νέας πραγματικότητας.
Αυτή η νέα πραγματικότητα, ιδίως στον κόσμο της γνώσης, είναι σύνθετη και περίπλοκη. Το Διαδίκτυο την επεκτείνει άμεσα σε έναν ιδεατό κόσμο, οδηγεί σε συνύπαρξη και αλληλεπίδραση με ψηφιακές οντότητες και έννοιες, και ούτως ή άλλως προκαλεί τα νέα μυαλά να ενταχθούν και να δημιουργήσουν σε αυτήν τη διευρυμένη πραγματικότητα.
Εφόσον λοιπόν είμαστε σε περίοδο δυναμικών αλλαγών, όσον αφορά την ίδια την πραγματικότητα και την αντίληψή της, άρα το Σχολείο πρέπει να αλλάξει.
Ένα από τα βασικά ζητούμενα για το Μέλλον είναι να μπορεί ο νέος πολίτης να προσδιορίζει υπό ποιες προϋποθέσεις μία κατάφαση είναι αληθινή. Αντί για τις παλαιές αρχές της μονολιθικότητας της σκέψης, σήμερα και αύριο όλο και περισσότερο χρειάζεται η ικανότητα για αμφισβήτηση των απόλυτων, για διερεύνηση και ακριβή προσδιορισμό των συνθηκών και περιορισμών που καθορίζουν πεδία εφαρμογής αρχών και πράξεων, καθώς και των βασικών συντελεστών για νέες συνθέσεις. Αυτά ενισχύονται από την ύπαρξη ενός παράλληλου κόσμου κατανεμημένης και συσσωρευμένης, κατά τόπους, πληροφορίας υπό την μορφή ψηφιακών δεδομένων. Ο όγκος των δεδομένων αυτών αυξάνει με εκρηκτικούς ρυθμούς και η προσπέλασή τους είναι εύκολη, αρκεί κανείς να γνωρίζει πως να ψάξει, και να έχει τα βασικά μέσα.
Άρα, ένα πρώτο συμπέρασμα είναι ότι το Σχολείο πρέπει να παρέχει ισότιμα την δυνατότητα (και την δεξιότητα) της άμεσης προσπέλασης στην παγκόσμια Πληροφορία, για όλους τους νέους ανθρώπους. Αυτό, όμως, δεν αρκεί. Τα δεδομένα αυτά, για να πιάσουν τόπό, χρειάζεται να μετατρέπονται σε συνειδητή πληροφόρηση και μετά σε γνώση, για να τροφοδοτήσουν συλλογισμούς.
Συνεπώς, το δεύτερο, αλλά πιο ουσιαστικό, ζητούμενο είναι να ενισχύει το Σχολείο την ευφυία, την δυνατότητα κατανόησης ιδεών και μεθόδων, την ικανότητα διερεύνησης και επιλογής, έτσι ώστε η χαοτική εμφάνιση των παγκόσμιων δεδομένων να μετατρέπεται σε κάτι που έχει νόημα.
Έτσι, η πολυπλοκότητα δεδομένων και αλληλεπιδράσεων, αντί να φαίνεται σαν χαοτικός ωκεανός, μπορεί να φανεί σαν πλούσιο, πολύχρωμο περσικό χαλί. Ανάμεσα στις ίνες του, να μπορεί το νέο μυαλό να δει εκείνα τα πολύτιμα πετράδια που θα του επιτρέψουν, μαζί με άλλα μυαλά να συνθέσει τα δικά του κοσμήματα.
Προτείνω λοιπόν, έμφαση στις θετικές επιστήμες και έμφαση στην διαρκή ενημέρωση. Όχι όμως στην παπαγαλία τεχνικών που αύριο θα είναι ιστορικά στοιχεία, αλλά στην ενίσχυση της ικανότητας για σύνθεση, για κατανόηση νέων μεθόδων, για εύρεση δρόμων που οδηγούν στο ζητούμενο. Προτείνω την ενίσχυση της διδασκαλίας της Αλγοριθμικής σκέψης, της κατανόησης για την αξία επιλογής των βημάτων (από όσα είναι κάθε φορά επιτρεπτά) για το πλησίασμα του συμπεράσματος. Προτείνω τον εκσυγχρονισμό της διδασκαλίας των Μαθηματικών και της Πληροφορικής, με έμφαση στην κατανόηση της πολυπλοκότητας, στην συστημική σκέψη, στην ανίχνευση διακριτών δομών και συνδυασμών, στον εντοπισμό κλειδιών. Προτείνω έμφαση στην διδασκαλία της σύγχρονης Φυσικής και των σχετικών με αυτήν επιστημών, με έμφαση στις νεότατες θεωρίες και ανακαλύψεις, ώστε να αποκτούν οι νέοι μας θεμελιώδεις, αλλά όχι ιστορικές μόνο, γνώσεις για τον κόσμο που τους περιβάλλει.
Αυτές οι προσανατολισμένες επιλογές χάνουν το νόημά τους, αν δεν συνοδεύονται από την κατανόηση της αλληλεπίδρασης όλων των επιστημών, αλλά και από την κατανόηση της ποικιλίας και της δύναμης της έκφρασης και της διατύπωσης ιδεών. Άρα, είναι σημαντική και η ενίσχυση κατευθύνσεων σχετικών με την φυσική γλώσσα, την Φιλοσοφία, την έκφραση, την Ιστορία (για την κατανόηση του παρελθόντος), την Ψυχολογία.
Συμπερασματικά, αυτά οδηγούν σε μια νέα, πολυμορφική, σύνθεση διαφόρων κατευθύνσεων, με στόχο την διεύρυνση της αντίληψης των φαινομένων και την δυνατότητα για δημιουργία.
Όμως, αυτή η διαπίστωση οδηγεί και σε ριζική αναθεώρηση των απόψεων για την διδασκαλία (και τους συντελεστές της - δάσκαλους και καθηγητές). Το πιο σημαντικό εδώ είναι η δημιουργία μηχανισμών και κινήτρων διαρκούς ενημέρωσής τους για τα σύγχρονα τεχνικά μέσα, το Διαδίκτυο, τις προόδους της Επιστήμης, το πως να ψάχνουν, να αξιολογούν και να βρίσκουν οι ίδιοι. Αν η κοινωνία μας θέλει να ανταποκριθεί το Σχολείο στην πρόκληση της νέας πραγματικότητας, θα χρειαστεί να επενδύσει στην αναβάθμιση των διδασκάλων.
Για να πετύχουν όλα αυτά, το Σχολείο χρειάζεται να γίνει ελκυστικό για τους νέους. Να το ξανα-αγαπήσουν γιατί συνδέεται με τα πρώτα όνειρά τους και την ωραιότερη φάση της ζωής τους. Εδώ χρειάζεται και η ενίσχυση κάποιου νέου συμβολισμού και κάποιων ελκυστικών μορφών παροχής της νέας Παιδείας. Με απλά λόγια, κάτι σαν τον μαγικό κόσμο του Σχολείου του Χάρι Πότερ, όπου η χαρισματική συγγραφέας Τ.Κ. Ρόουλινγκ με μία φοβερά δυνατή μεταφορά δείχνει πως ακόμα και τα μυστικά της μαγείας μπορούν να διδαχθούν. Υπό τον όρο, όμως, της ύπαρξης ενός περιβάλλοντος σαν το Χόγκουαρτς, όπου ο νέος άνθρωπος αξίζει να μένει ακόμα και στις διακοπές και όπου οι Δάσκαλοι, σεβαστοί και προσιτοί συνάμα, δείχνουν στην παιδική ψυχή, όχι μόνο το τι αξίζει πραγματικά, αλλά και πως πλησιάζεται.
* Ο Π.Σπυράκης είναι Καθηγητής Πληροφορικής του Παν/στημίου Πατρών, Διδάκτωρ του Harvard, και Διευθυντής του ΙΤΥ. Είναι ο Εθνικός Εκπρόσωπος στο πρόγραμμα Information Society Technology της Ευρ. Ένωσης και Μέλος του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Θεωρητικής Πληροφορικής (EATCS). Είναι επίσης, Διακεκριμένος Επισκέπτης Επιστήμων του Max Planck (Informatik).
http://arcadia.ceid.upatras.gr/arkadia/vima/011.html

Τεχνολογία

Κόσμος
Καινοτόμος, φθηνός υπολογιστής

Το ίδρυμα «One Laptop Per Child» (Ενας Προσωπικός Υπολογιστής για Κάθε Παιδί), που ενέπνευσε την παρούσα εκτόξευση των εκστρατειών προσφοράς φθηνών υπολογιστών, στρέφεται τώρα, όπως αναφέρεη η εφημερίδά The Boston Globe και αναδημοσιεύει η Καθημερινή (22/5/2008), σε ακόμη πιο ριζοσπαστική κατεύθυνση: έναν πολύ φθηνό υπολογιστή, που δεν διαθέτει πληκτρολόγιο.
Ο Νίκολας Νεγκροπόντε, ιδρυτής του παραπάνω ιδρύματος, παρουσίασε τα σχέδια του νέου υπολογιστή στο διάσημο πλέον Media Lab του Πανεπιστημίου ΜΙΤ της Βοστώνης. Με ημερομηνία πρώτης κυκλοφορίας το 2010, το νέο μηχάνημα θα είναι μικρότερο και ελαφρύτερο από το υπάρχον φθηνό λάπτοπ του ιδρύματος, το ΧΟ, που κυκλοφόρησε πέρσι στην αγορά. Η νέα συσκευή θα διαθέτει, όμως, δύο οθόνες, η μία από τις οποίες θα αντικαθιστά το πληκτρολόγιο. Οι συγκεκριμένες οθόνες αφής, μπορούν να χωριστούν, με τη μία να λειτουργεί σαν παραδοσιακό πληκτρολόγιο και τη δεύτερη να λειτουργεί σαν οθόνη, ενώ οι χρήστες θα μπορούν να ρυθμίζουν και τις δύο οθόνες ως διαδοχικές επιφάνειες απεικόνισης.
«Μπορείτε να το ανοίξετε και να τοποθετήσετε σε επίπεδη επιφάνεια και να έχετε έτσι μία συνεχή επιφάνεια προβολής», είπε ο κ. Νεγκροπόντε. Αυτή η ιδιότητα του καινοτόμου υπολογιστή τον καθιστά κατάλληλο για διάφορες χρήσεις, όπως ως ηλεκτρονικό βιβλίο ή ηλεκτρονική σκακιέρα.
Το σημερινό λάπτοπ ΧΟ επρόκειτο να πωλείται έναντι 100 δολαρίων. Αν και ο Νίκολας Νεγκροπόντε ελπίζει ακόμη να επιτύχει το στόχο αυτό, η συσκευή κοστίζει αυτή τη στιγμή 188 δολάρια. Παρ’ όλα αυτά, ο κ. Νεγκροπόντε επιμένει στο στόχο των 75 δολαρίων, που έχει θέσει το ίδρυμά του για το σχεδιαζόμενο λάπτοπ επόμενης γενιάς. Εκτιμά δε, ότι αυτό μπορεί να επιτευχθεί χάρη στην υποχώρηση του κόστους κατασκευής επίπεδων οθονών, το πλέον δαπανηρό εξάρτημα κάθε φορητού υπολογιστή.
Η Μαίρη-Λου Γέπσεν, βετεράνος της ομάδας σχεδιασμού του λάπτοπ ΧΟ, συνεργάζεται τώρα με το ίδρυμα του κ. Νεγκροπόντε για την κατασκευή του νέου λάπτοπ. Η δρ Γέπσεν διαθέτει διδακτορικό τίτλο σπουδών στη Φυσική, ενώ αυτή εφηύρε την τεχνολογία που καθιστά τις οθόνες των λάπτοπ ορατές, ακόμη και σε συνθήκες εκτυφλωτικής ηλιοφάνειας. Ο αναλυτής του τομέα των ηλεκτρονικών υπολογιστών, Ρότζερ Κέι, εκτιμά ότι ένα λάπτοπ χωρίς πληκτρολόγιο θα είναι πιο ανθεκτικό στη σκόνη και την υγρασία, που αποτελούν τους μεγαλύτερους κινδύνους των συσκευών υψηλής τεχνολογίας στον αναπτυσσόμενο κόσμο. «Χωρίς πληκτρολόγιο, είστε ικανοί να σφραγίσετε τη μονάδα του υπολογιστή», εξηγεί ο κ. Κέι.
Ο Ρότζερ Κέι επισημαίνει, όμως, ότι τα κράτη του Τρίτου Κόσμου ίσως διστάσουν να δαπανήσουν εκατομμύρια δολάρια για να αγοράσουν τόσο πρωτοποριακές συσκευές, μόνο και μόνο για να τις μοιράσουν στα παιδιά.
Μέχρι στιγμής, το ίδρυμα του κ. Νεγκροπόντε έχει προσφέρει 600.000 λάπτοπ ΧΟ. Την ίδια στιγμή, η πρωτοβουλία του ιδρύματος έχει προκαλέσει κύμα μιμητών από τον επιχειρηματικό κόσμο, οι οποίοι σπεύδουν να κυκλοφορήσουν στην αγορά δικές τους εκδοχές φθηνών υπολογιστών, στοχεύοντας όμως σε εύπορους πελάτες. Η εταιρεία κατασκευής υπολογιστών AsusTek από την Ταϊβάν ελπίζει να πουλήσει 5 εκατομμύρια τεμάχια του «μίνιλαπτοπ» της, με την κωδική ονομασία ΕΕΕ, του οποίου η τιμή κυμαίνεται μεταξύ 200 και 600 δολαρίων, ανάλογα με τα «έξτρα».
Ο Ρότζερ Κέι λέει ότι αν το ίδρυμα του κ. Νεγκροπόντε πετύχει να σχεδιάσει λάπτοπ χωρίς πληκτρολόγιο, που θα κοστίζει 75 δολάρια στον καταναλωτή, μπορεί να προκαλέσει νέο κύμα εταιρικής μίμησης.
Ο Νίκολας Νεγκροπόντε τόνισε στις αρχές της εβδομάδας ότι το ίδρυμά του θα συνεχίσει το πρόγραμμα «Δώσε Ενα, Πάρε Ενα Δωρεάν», που δίνει τη δυνατότητα στους αγοραστές να αποκτήσουν δύο λάπτοπ, δωρίζοντας το ένα (ή και τα δύο) σε παιδί αναπτυσσόμενης χώρας. Το παραπάνω πρόγραμμα είχε επιτρέψει την αποστολή 30.000 επιπλέον υπολογιστών σε παιδιά της Ρουάντα, της Μογγολίας και της Αϊτής.

http://www.e-paideia.net/news/article.asp?lngEntityID=60255&lngDtrID=102

΄Το πρώτο μου άρθρο

Οι Τ.Π.Ε. στην εκπαίδευση